Recenzja

1940 Katyń - Zbrodnia na nieludzkiej ziemi

Mariusz Miros recenzuje 1940 Katyń - Zbrodnia na nieludzkiej ziemi

Wydawnictwo Zin Zin Press specjalizuje się w komiksach opisujących ważne wydarzenia z naszej historii. W serii komiksów historycznych wydanych przez nie opisywany album wydaje mi się być jednym z najbardziej trudnych. Zarówno w przedstawieniu jak i historii, której dotyczy. Raz tematyka, która jest trudna i ważne aby ją przedstawić podając jak najbardziej konkretnie fakty, tło historyczne, polityczne, realia itp. Dwa zaś, że ciężko przekazać złożoność sprawy katyńskiej, co akurat w tym albumie, dzięki kilku różnym punktom odniesienia, widzenia, się udało.

Zbrodnia, której dopuścili się Sowieci kładzie się karbem na stosunki pomiędzy Polską, a obecna Rosją, będącą przecież spadkobierczynią ówczesnego państwa totalitarnego jakim przez kilkadziesiąt lat był Związek Radziecki. Jest ona tym bardziej dotkliwa i istotna, że dotyczy zaplanowanego mordu na polskich oficerach wojskowych, policjantach, pracownikach naukowych, lekarzach, nauczycielach, prawnikach, duchownych różnych wyznań i innych przedstawicielach polskiej inteligencji. Skutki tej zbrodni odczuwamy, w postaci braku, niskim poziomie lub niewystarczającej ilości elit społeczno-politycznych. Ciężar zbrodni podwyższa też fakt, że przez kilkadziesiąt lat, m. in. z powodu nieudanego obarczenia nią hitlerowców, była ona wymazana z ogólnej pamięci i świadomości, z premedytacją będąc też kwestionowaną w oficjalnej propagandzie zarówno Związku Radzieckiego, jak i Polskiej Republiki Ludowej. Za głoszenie prawdy o Katyniu groziły rozmaite sankcje, które skutecznie sprzyjały przemilczaniu tej sprawy w oficjalnym dyskursie politycznym. Kłamstwo katyńskie i cała otoczka tej zbrodni stały się swego rodzaju cierniem, który na długie lata zatruł polskie społeczeństwo i relacje z Rosją.

W takiej sprawie przedstawienie jej przy pomocy komiksu było z pewnością zadaniem bardzo trudnym. Zwłaszcza, że my, Polacy, jesteśmy w tej kwestii szczególnie wrażliwi, za co oczywiście nie można nas winić, gdyż ogrom tej tragedii do dziś przeraża i kładzie się cieniem na polską rzeczywistość. Dlaczego, wspomniałem wyżej a poza tym komiks jest jeszcze, niestety, przez część społeczeństwa uważany za medium mało poważne, dla dzieci itp..

Komiks składa się z kilku elementów, które razem tworzą wspólną, spójną całość. Sprawę katyńską mamy przedstawioną w formie historii młodego człowieka, który sam dowiaduje się prawdy o Katyniu popadając przy tym w konflikt z rodziną. Innym sposobem jej opowiedzenia jest retrospekcja wydarzeń przedstawiona z punktu widzenia jednego z nielicznych ocalałych, malarza Józefa Czapskiego. Do tego dodano przebitki ilustrujące kulisy podejmowanych decyzji skutkujących tymi tragicznymi wydarzeniami i nie tylko, podejmowanych przez ówczesnych rządzących. Jest to naprawdę bardzo ciekawe bo nie mamy tutaj do czynienia z suchym przedstawieniem faktów, ale poznajemy także wynikające z nich w przyszłości implikacje. Poza tematyką rozróżnia je sposób wykonania. Epizody z poznającym prawdę młodzieńcem są przedstawione w dość surowy, oszczędny sposób jakby wykonano je bez szkicowania, głównie przy pomocy tuszu. Wspomnienia Czapskiego oraz inne historie dotyczące bezpośrednio losów więźniów Starobielska, Kozielska i Ostaszkowa, a także wielu innych miejsc są narysowane dużo bardziej szczegółowo i realistycznie. Mimo tego, że prawdopodobnie dokonano tego przy pomocy ołówka lub węgla i akwareli. Niemniej jednak efekt jest bardzo dobry i świetnie oddaje zarówno emocje bohaterów jak i realia, w których dzieją się przedstawione rzeczy.

Jak na komiks historyczny nie obyło się bez materiałów dodatkowych jak posłowie autorstwa Tadeusza A. Kisielewskiego. Jest to naprawdę bardzo obszerny materiał, w którym przedstawiono zarówno tło historyczne, począwszy od I Wojny Światowej, poprzez czasy międzywojenne, II Wojnę Światową, okres po 1945 roku i czasy nam współczesne. Polecam serdecznie jego przeczytanie z uwagi na dużą ilość wiadomości pozwalających na lepsze poznanie całej sprawy. W albumie zawarto również notki biograficzne kilku z nielicznych ocalonych więźniów Katynia. Do tego dodano ilustracje sprzętu i żołnierzy z czasów II Wojny Światowej oraz reprodukcje propagandowych plakatów niemieckich odnośnie Katynia.

Ciekawym motywem jest odniesienie się na końcu albumu do wydarzeń z kwietnia 2010 roku, kiedy to w ramach obchodów siedemdziesiątej rocznicy zbrodni, poprzedzonej pierwszą w historii Rosji emisją filmu „Katyń” Andrzeja Wajdy, 2 kwietnia 2010 roku na kanale Kultura, wizytą polskiego premiera 7 kwietnia i tragicznym lotem prezydenta Kaczyńskiego z małżonką 10 kwietnia, w którym to brało w sumie udział 96 osób, które zginęły podczas próby lądowania pod Smoleńskiem. Zawarto w komiksie kalendarium tych wydarzeń, wraz z jedno planszowym komiksem i zdjęciami ofiar katastrofy.

Cały komiks oceniam zatem jako naprawdę udaną, bogatą w treść formę przedstawienia jednej z najbardziej bolesnych kart polskiej historii. Mamy tutaj udane połączenie dobrze narysowanego komiksu wraz z ciekawymi i bogatymi materiałami dodatkowymi. Jedynym mankamentem jest nie do końca technicznie dobre wplecenie tu i ówdzie pewnych motywów (np. odznaki Polskiej Organizacji Wojskowej czy flag ze swastykami na stronie 56), które zostały zamieszczone w zbyt małej rozdzielczości i widać dość wyraźnie piksele tworzące daną grafikę. Zaznaczam to jednak li tylko z kronikarskiego obowiązku a całe wydawnictwo szczerze wszystkim polecam.

Opublikowano: 2011-01-12

1940 Katyń - Zbrodnia na nieludzkiej ziemi

Scenariusz: Witold Tkaczyk, Tomasz Nowak
Rysunki: Krzysztof Gawronkiewicz, Jerzy Ozga, Jacek Michalski, Wojciech Nawrot
Okładka: Jakub Jabłoński
Wydanie: I
Data wydania: Kwiecień 2010
Druk: kolor
Oprawa: miękka
Format: A4
Stron: 112
Cena: 29,90 zł
Wydawnictwo: Zin Zin Press
ISBN: 978-83-62449-00-2

WASZA OCENA

Brak głosów...

TWOJA OCENA

Zagłosuj!