Książka

Prezentowana monografia naukowa przedstawia bardzo ważny i aktualny problem kondycji zabawy w kulturze współczesnej na trzech zasadniczych polach. Po pierwsze, opisano potencjał zabawy kulturotwórczej („świątecznej”) i jego ponadczasowy charakter w ujęciu teoretycznym i historycznym. Po drugie, przedstawiono status i kondycję zabawy oraz jej praktykę we współczesności na gruncie kultury popularnej. Po trzecie, zarysowano koncepcję współczesnego modelu zabawy kulturotwórczej, który w książce określono jako zabawę alternowoczesną. Analizy przeprowadzone z perspektywy antropologicznej, socjologicznej i kulturowej pozwoliły ukazać zabawę jako niezwykle interesującą i niejednoznaczną część kultury dawnej i współczesnej. Z jednej strony, w swoim dominującym nurcie, zabawa jest w kulturze ponowoczesnej poddawana potężnej presji instrumentalizacji (głównie rynkowej). Z drugiej jednak strony, nadal jest praktykowana zgodnie z ponadczasowym modelem zabawy kulturotwórczej („świątecznej”), którego podstawą jest autoteliczna potrzeba bawienia się, a nie determinizm ekonomiczny lub ideologiczny. W książce – co wciąż nie jest oczywistym podejściem w badaniach humanistycznych – skoncentrowano uwagę na tych popularnych praktykach ludycznych, które wpisują się w model kulturotwórczy, a więc budują złożony (a nie jednoznacznie negatywny) obraz praktyk ludycznych w ponowoczesności i podmiotu ludycznego, który je podejmuje. Za oryginalne i nowatorskie w polskiej humanistyce należy uznać analizy recepcji komiksów interpretowanych jako współczesne przykłady odnowienia „długiej pamięci” zabawy kulturotwórczej. Było to możliwe dzięki połączeniu w badaniach wiedzy teoretycznej z dziedziny antropologii, socjologii, teorii komiksu i literatury, filozofii, estetyki – z wiedzą empiryczną, wypływającą z doświadczeń i obserwacji Autora. Monografia niesie za sobą optymistyczne przesłanie o tym, że zabawa to wciąż bardzo ważna część kultury (nie zaś tylko ogniowo pośredniczące między przemysłem rozrywkowym a konsumentem), że jest to „prawdziwe królestwo człowieka” (a nie pas transmisyjny socjalizacji podmiotu ludycznego do konsumpcji). I wreszcie, że zabawa podejmowana z bezinteresownej potrzeby (a nie z upozorowanego pragnienia) stanowi wyraz autonomicznej woli człowieka i afirmacji życia.

SPIS TREŚCI

Wstęp / 11

Rozdział I. Kultura, zabawa, święto, profanacja / 25
1. Zabawa w porządku kultury symbolicznej / 25
2. Kultura zabawy w teorii Johana Huizingi i Rogera Caillois / 42
3. Genealogia święta i zabawy w ujęciu Giorgia Agambena / 66
4. Kulturotwórcze znaczenie zabawy jako instrumentu profanacji i odzyskiwania w ujęciu Giorgia Agambena / 75

Rozdział II. Karnawał średniowieczny jako historyczny model zabawy kulturotwórczej / 84
1. Karnawał jako zabawa autoteliczna / 84
1.1. Potencjalność zabawy karnawałowej / 88
2. Karnawał jako święto / 100
2.1. Metaparadygmat niecelowości i bezczynności / 100
2.1.1. Paradygmat obfitości / 107
2.1.2. Paradygmat metamorfozy / 110
2.2. Metaparadygmat dopełnienia / 126
2.2.1. Paradygmat poczucia całościowości istnienia / 131
3. Karnawał, opozycyjność, profanacja / 135

Rozdział III. Dominujące struktury zabawy w kulturze współczesnej / 146
1. Oikonomia zabawy: zarządzanie, rządzenie, urządzenie / 147
2. Struktura celowości / 167
3. Struktura aktywności / 187

Rozdział IV. Zabawa w „czytanie” komiksu / 195
Wprowadzenie / 195
1. Potencjalność zabawy w „czytanie” komiksu: podmiot, przyjemność, urządzenie zabawy / 200
1.1. Potencjalność podmiotu i kategoria przyjemności / 200
1.2. Potencjalność urządzenia zabawy / 211wo
2. Świąteczna struktura zabawy w „czytanie” komiksu / 240

2.1. Zabawa w „czytanie” okładki / 244
2.2. Zabawa w „czytanie” przygody / 260
2.3. Zabawa formą przygody / 268
2.3.1. Tarzan – przygoda pełna powagi / 275
2.3.2. Tintin – pełnia zabawy / 285

3. Zabawa ucieleśniona / 306
3.1. Somatyczna praktyka „pisania” / 309
3.2. Somatyczna praktyka „czytania” / 331
4. Praktyka profanowania i odzyskiwania / 352
4.1. Profanacja, reutylizacja… uświęcenie / 354
4.2. Profanacja i odzyskiwanie zabawy / 371
5. Świąteczne dopełnienie / 396

Rozdział V. Dar zabawy / 403
1. Zabawa – tak, ale jaka? Poststrukturalne i neopragmatyczne podejście do popularnych praktyk ludycznych / 404
2. W stronę alternowoczesnego modelu zabawy / 429

Zakończenie / 457
Bibliografia / 461
Indeks osobowy / 477
Indeks tytułowy / 486
Spis ilustracji / 488
Play, feast, desecration: the culture-making potential of play in modern culture. A social and cultural study of playing with a comic book (summary) / 490

[opis wydawcy]